In 2023 is de productie in de plantaardige sector met 3,3% gedaald. Ook voor 2024 verwachten ING een productiekrimp, zo laten ze weten in haar Sectorupdate. Vanwege beperkte ruimte in ons land en vraag naar grond vanuit andere sectoren zal de productie hoeveelheid afnemen om te zorgen voor een goede balans met natuur en milieu.
Voedingsinflatie index blijft dalen
De wereldwijd fors gedaalde grondstoffen- en voedselprijzen manifesteren zich in de voedselprijsindex van de FAO. Deze was in november 2023 weer gedaald naar het niveau van maart 2021. Deze index piekte vorig jaar maart op 160, maar is inmiddels weer gedaald naar 120. De daling wordt gedreven door dalende vlees-, melk- en graanprijzen. Suiker is het afgelopen jaar juist fors in prijs gestegen. Voor de meeste boeren betekent dit dus lagere opbrengsten ten opzichte van vorig jaar.
In de Nederlandse winkels zien we dat de stijging van de voedselprijzen sinds maart 2023 afzwakt. Nog altijd is de voedselinflatie hoog ten opzichte van een jaar geleden, maar we zien inmiddels een aantal categorieën, waaronder melk en plantaardige vetten waar prijzen dalen. Zoals gebruikelijk werken prijswijzigingen op de wereldmarkt echter vertraagd door in de voedselketen.
Akkerbouw: stabiele sector, met goede vooruitzichten
Akkerbouwers hebben veelal een zeer lastig seizoen achter de rug. Een zeer nat voorjaar leidde ertoe dat de machines lange tijd in de schuur moesten blijven. Pas vanaf half mei kon het land bewerkt gaan worden op de meeste plaatsen. De zomer kende in juni een zeer warme en droge maand. Het groeiseizoen begon daardoor laat en zorgde ook voor een late oogst. Door heel het land was het ploeteren om vanaf medio oktober de oogst van het land te krijgen door voortdurende regenval. Uiteindelijk zullen niet alle aardappels gerooid worden.
Aardappelen
Voor de prijsontwikkeling waren de weersomstandigheden positief. Het regenachtige voorjaar verklaart de prijsstijging in onderstaande grafiek in mei/juni 2023. Ook in de herfst ging de prijs omhoog toen eenmaal bekend werd dat niet alle aardappels gerooid zouden kunnen worden. Met een prijs van 25 cent voor frites aardappelen kan men een voldoende inkomen genereren. Ook voor de pootgoedtelers ziet het ernaar uit dat oogst 2023 tegen goede prijzen afgezet kan gaan worden. Dit mede ook door het beperkte aanbod van pootaardappelen.Uie
Uien
Ook de uientelers beleefden een goed jaar. Vanaf de oogst in 2022 is de prijs constant boven de 25 euro per 100 kilogram gebleven. Beperkt aanbod en lastige bewaaromstandigheden gaven vervolgens nog een prijsspurt in het voorjaar van 2023 waarbij zelfs prijzen van 1 euro/kg werden genoteerd. Ook oogst 2023 kent een voortvarende start met goede prijzen. Gezien het zeer lastige groeiseizoen, wat tot nogal wat bewaarproblemen leidt, verwachten we dat de prijs van de uien tot einde seizoen op een goed niveau zal blijven.
De prijsontwikkeling van tarwe is minder positief. Vanaf januari 2023 is de prijs vanaf ruim 300 euro/ton gedaald tot net boven de 200 euro/ton. Er is voldoende voorraad en prijzen zijn al langere tijd stabiel op dit (te lage) niveau. Voldoende aanbod op de wereldmarkt en blijvende export vanuit Oekraïne heeft rust gebracht. We voorzien geen sterke stijging op korte termijn.
De kosten van kunstmest en energie zijn afgelopen jaar gedaald ten opzichte van een eerder hoogtepunt maar liggen historisch nog op een hoog niveau. Goede prijzen en gedaalde kosten zullen leiden tot voldoende rendement in de sector. Wel zullen er door de weersinvloeden grotere verschillen zijn tussen de ondernemers.
Vooruitzichten glasgroentebedrijven blijven goed
De productie van glasgroente is ook in 2023 verder gedaald. Vanwege gunstigere teeltomstandigheden, lagere energiekosten en gunstige prijsontwikkelingen voor producten in het najaar, is de teelt dit najaar langer doorgegaan. De Nederlandse productie was dit najaar dan ook hoger dan vorig jaar. Hierdoor is de lage productie in het voorjaar enigszins gecompenseerd.
De totale opbrengsten per gemiddeld glasgroentebedrijf zijn, naar het zich laat aanzien, licht gestegen, voornamelijk door een toename van de opbrengsten uit energieverkoop. Het verkoopvolume van glasgroente bleef echter achter ten opzichte van het vorige jaar. Gemiddeld genomen waren de verkoopprijzen van producten ook iets lager, wat resulteerde in een aanzienlijke daling van de opbrengst uit producten. De opbrengsten uit de verkoop van elektriciteit en warmte zijn aanzienlijk gestegen en compenseren daarmee de verminderde opbrengsten uit producten. De verschillen tussen bedrijven zijn hierdoor wel veel groter geworden.
Het areaal tomaten is in 2023 licht gekrompen. Naast de daling in areaal is de productie gedaald door minder belichte teelten, virus uitbraken en een donker en koud voorjaar. Ondanks een hogere productie in de zomer is de prijs goed gebleven.
Ook het areaal paprika’s is in 2023 gedaald. De productie per m2 was goed waardoor bij hogere prijzen ten opzichte van 2022 er sprake was van een gemiddeld goed jaar voor paprikatelers.
In tegenstelling tot tomaten en paprika’s is het areaal komkommers licht toegenomen in 2023. Ondanks lagere productievolumes wist de prijs het niveau van 2022 niet te halen. De gemiddelde opbrengst over 2023 lag echter nog wel boven het 5-jarig gemiddelde.
Gezonde voeding blijft een thema voor de Europese consument. De glasgroente sector zal hier, verwachten we, van kunnen profiteren. Er zal in 2024 weer op beperkte schaal geïnvesteerd worden in nieuwe kassen waarmee het areaal kan stabiliseren.
Investeringen in verduurzaming blijven aantrekkelijk
De hoge energieprijzen van het afgelopen jaar hebben bij diverse bedrijven geleid tot het naar voren halen van investeringen in energiebesparing en -transitie. Vooral in LED-belichting en extra schermdoeken is veel geïnvesteerd. Ook nieuwe WKK-installaties zijn nog aangeschaft om in te spelen op de veranderende energiemarkt en efficiënter met gasverbruik om te gaan. Bedrijven gebruiken hun WKK’s om onder andere de onbalans in het elektriciteitsnet te reguleren.
Geothermie wordt steeds vaker toegepast en zal uiteindelijk een belangrijke bijdrage moeten leveren aan realisatie van de klimaatdoelen zoals vastgelegd in het convenant energietransitie glastuinbouw waarin de tuinbouw in 2040 CO2 neutraal wenst te produceren. Wel is een voldoende aanbod van CO2 bij toepassing van geothermie noodzakelijk. Op dit moment is niet altijd voldoende CO2 beschikbaar voor de glastuinbouw.
De onzekere energiemarkt zal ook dit jaar van invloed zijn op de resultaten in de glastuinbouw. Telers die gebruik kunnen maken van de schommelingen in de energiemarkt kunnen hier grote voordelen mee behalen. We zien hierdoor grote verschillen in rentabiliteit tussen de telers en verwachten dat dit de komende tijd niet wijzigt.
Nieuwbouw van kassencomplexen vindt op dit moment zeer beperkt plaats als gevolg van onzekerheden rondom energie en fors hogere bouwkosten. We voorzien voor beide factoren dit jaar geen structurele wijzigingen waardoor de impact van nieuwbouw op de markt beperkt is.
Welk kabinet gaat er komen…
Na het vallen van het kabinet en de daarop volgende verkiezingen in november 2023 is het nog onduidelijk wat de samenstelling van een nieuw kabinet gaat worden. Een nieuw kabinet kan echter niet eenvoudig om de Brusselse regels heen. Zeker binnen de landbouw wordt veel op Europees niveau geregeld en een minister van LNV zal hier rekening mee moeten houden.
Onzekerheid leidt ertoe dat het vertrouwen van de boeren in de toekomst nog maar beperkt positief is zoals blijkt uit onderstaande tabel.
…boer wil duidelijkheid
In juni 2023 werd duidelijk dat er geen landbouwakkoord mogelijk was. Een gedragen visie op een duurzame toekomstbestendige landbouw kwam niet van de grond.
Boeren hebben de afgelopen decennia al meer dan 50% stikstofreductie weten te realiseren. Investeringen in allerlei innovaties op het gebied van voer, mestverwerking- en aanwending en luchtwassers maakten dit mogelijk. Door vergrijzing en gebrek aan bedrijfsopvolging krimpt het aantal bedrijven al vele jaren, deze tendens zal zich versterkt doorzetten met het opkoopbeleid. De stikstofreductie is de laatste jaren gestagneerd en boeren die door willen, beseffen dat er iets moet gebeuren. Naast stikstof zijn er ook nog de uitdagingen op het gebied van herstel van biodiversiteit en het voldoen aan de Kader Richtlijn Water. De blijvers in de sector willen graag duidelijkheid voor de lange termijn zodat men gericht kan gaan investeren in een toekomstbestendig bedrijf.
Bron: ING