"Ik heb wel eens het idee dat er uientelers zijn, die alleen tijdens de teelt gefocust zijn op het product. Zodra de uien in de schuur liggen, verslapt de aandacht," vertelt Jan. Zo kan het bijvoorbeeld gebeuren dat tijdens een bezoek aan tien uienbedrijven er bij slechts twee de uien scherp zijn. "Bij de andere bedrijven waren de uien vochtig," aldus Jan.
Goed bewaarseizoen
Het afgelopen uienseizoen leverde een goede kwaliteit uien voor het inschuren. "We zien de laatste jaren dat de uien goed afgestorven zijn en minder groen in de schuur gaan," vertelt Hans. "Enkele jaren geleden was dat anders. Toen werden meer groene uien ingeschuurd en was de noodzaak van drogen op een hogere temperatuur groter."
De wisselvallige temperaturen van de afgelopen maanden, met een warme winter en plotseling een aantal koude dagen in januari, maken het goed drogen van de uien echter lastig. Om telers te ondersteunen, plaatst Tolsma adviezen op de website voor de telers. "De aanvang van de winter in november en december was best lastig. Die maanden waren warm en als je dan daarvoor de uien te koud gemaakt hebt, krijg je problemen," weet Jan. "Als extra service plaatsen we daarom op onze sites tips voor een goede bewaring."
Spel tussen luiken en luchtvochtigheid
In de regel moeten uien elke dag een beetje drogend geventileerd worden. Vorig jaar waren die omstandigheden ideaal. Bij het drogen speelt temperatuur niet de hoofdrol: de luchtvochtigheid is belangrijker. In de basis verloopt het proces als volgt: het bewaarsysteem meet de temperatuur van de uien en de luchtvochtigheid in de schuur. Die informatie wordt vergeleken met de temperatuur en luchtvochtigheid buiten de schuur. Als de buitenlucht droger is dan de lucht in de schuur, worden de luiken opengezet en wordt er geventileerd met de drogere buitenlucht. Als dat niet het geval is, blijven de luiken dicht en circuleert de lucht binnen de schuur.
Door een verschil in temperatuur kan de lucht beter en meer vocht opnemen. "Een bewaarcomputer regelt deze instellingen zelf en meet de temperaturen," vertelt Hans. "Voor het goed drogen van de uien is het spel tussen de luiken en de kachel essentieel. Het zit in de fijnheid van de regelingen dat er goed gedroogd wordt."
Onderzoek ideale bewaartemperatuur
"Als je één of twee dagen niet kunt drogen in de bewaarfase is er niet direct een man over boord. In de droogfase is dat wel een probleem. Een goede bewaring is de investering waard," vertelt Jan. Zeker tijdens de eerste droogperiode is het noodzakelijk dat er goed gedroogd wordt. "De ui wordt nog altijd vooral gekocht op uiterlijk, daarom is drogen belangrijk."
Een ideale temperatuur om de uien te bewaren, is er niet. Die is afhankelijk van de buitentemperatuur. In de regel kiezen telers voor een droogstrategie op 20 of 30 graden inblaastemperatuur, zolang het traject tussen de 22 en 25 graden maar gemeden wordt. Op die temperatuur voelt de koprotschimmel zich comfortabel. "Er lopen wel proeven met drogen op verschillende temperaturen," weet Hans. "Bij 30 graden duurt het proces gemiddeld ongeveer 4 tot 5 dagen. Bij 20 graden duurt het zo'n 7 tot 14 dagen en zonder kachels kan het een maand duren voordat de uien droog zijn." Daarbij geldt dat een langere droogtijd overeenkomt met een groter risico op de ontwikkeling van schimmels en rot.
Automatisering en milieuwetgeving
In de uiensector zijn twee trends zichtbaar: meer automatisering en meer oog voor duurzaamheid. Door subsidies is het aantrekkelijk om te investeren in zonnepanelen of windenergie. "We zien dat er steeds vaker gevraagd wordt naar manieren om het energieverbruik af te stemmen op de energielevering," legt Jan uit. Een zonnepaneel wekt overdag elektriciteit op, als de installatie vooral 's nachts draait zijn verbruik en opwekken van energie niet op elkaar afgestemd. Maar ook in de aanschaf van ventilatoren wordt goed gekeken naar het verbruik. "Een ventilator maakt, zeker bij bewaring van uien, al snel 800 tot 900 uren per seizoen," weet Jan. "Dan loont het zeker om een zuinige EC-ventilator te installeren."
"Ook verandert de wetgeving over koelmiddelen en worden synthetische koelstoffen steeds meer aan banden gelegd in de nieuwe milieuwetten. Natuurlijke middelen als propaan, ammoniak en CO2 worden steeds vaker gebruikt," vervolgt Jan. "Die koelmiddelen hebben vaak een beter rendement. Dat biedt ook nieuwe mogelijkheden."
Mooij Agro bracht begin dit jaar een nieuwe, energiezuinige EC-ventilator op de markt, vertelt Hans. "Het grote voordeel van deze nieuwe ventilator is dat die ook onder hoge tegendruk een hoge opbrengst heeft. De waaier heeft een diameter van 1000 millimeter. Daarnaast is het een van de weinige ventilatoren waarbij prestatie en energieverbruik vrijwel gelijk op lopen."
Bewaarcomputers
Op automatiseringsgebied zijn de bewaarcomputers nauwelijks meer weg te denken. Systemen die data verzamelen over de omstandigheden van het product en de situatie in de ruimte zijn normaal. "Voor telers in het buitenland bieden we een service waarbij we op afstand de systemen kunnen controleren en alerts versturen als dat nodig is," vertelt Jan. "In Nederland gaan onze bewaaradviseurs ook nog veel langs bij bedrijven om de klanten te begeleiden."
Bewaarcomputers verzamelen een schat aan informatie tijdens het bewaarproces en koppelen die informatie terug naar de teler. In de grafische weergave ziet een teler eerder afwijkingen. "Door inzicht te geven in wat de bewaarcomputer doet, is er een steile leercurve van het droog- en bewaarproces. De teler kan hierdoor het proces verder optimaliseren," vertelt Hans. "Daarnaast biedt onze bewaarcomputer via de Croptimiz-r App direct inzage in het proces op smartphone en tablet.
Andere toepassingen waaraan gedacht wordt, zijn systemen die het gewichtsverlies meten, de ontwikkeling van bepaalde gassen meten of een koppeling maken met de weersverwachting. Met die laatste functie zou de bewaarcomputer vooraf kunnen inspelen op weersveranderingen. "Met een goede bewaring kun je veel geld besparen. Niet alle bedrijven zien die toegevoegde waarde."
h.van.den.oever@mooij-agro.com
janvanmaldegem@tolsma.com
Het hele artikel lezen en het februari-nummer van Primeur nog ontvangen? Neem een abonnement op Primeur