Klimaatverandering verandert Spaanse oogstcyclus

De laatste jaren komen er frequenter droge perioden voor en sommige deskundigen menen dat de klimaatverandering nu al een feit is. De Verenigde Naties heeft onderzoek gedaan om de wereldwijde gevolgen hiervan in kaart te brengen. Andere projecten, zoals Life Agri Adapt, richten zich met name op Europa, en dan vooral op teeltgebieden in het Middellandse Zeegebied.

Volgens professor Rafael Espejo, van de Polytechnic University van Madrid, is één van de grootste problemen de bodemerosie. Momenteel bedragen de verliezen als gevolg van klimaatverandering op de tuinbouwproductie tussen de 32% en 39%. 

Bodemverlies en erosie
In veel gebieden met monocultuur, en dan vooral met olijven, druiven en fruit, zal jaarlijks gemiddeld 13,5 ton per hectare verloren gaan. Voor akkerbouwgewassen is droge regio's kan dit zelfs oplopen tot 30,5 ton per hectare. 

De opeenstapeling van ongunstige omstandigheden in combinatie met een tekort aan water dwingt telers om hun zaai- en oogstmethoden aan te passen, hun productiekalenders te vervroegen en te gokken op korte cycli om tweemaal te kunnen oogsten.

Het Ministerie van Landbouw, Mapama, heeft nog geen geconsolideerde statistieken beschikbaar. Onderzoekers richten zich desondanks in toenemende mate op de ontwikkeling van nieuwe rassen die droogtebestendig zijn en op de fruit- en wijnteelt in hooggelegen gebieden. Tuinbouworganisaties laten weten dat veel telers die omschakelen naar andere gewassen dit doen om hogere opbrengsten te realiseren.

Ignacio Lorite, onderzoeker aan het Institute for Agricultural Research in Andalusië, legt uit dat er onderscheid gemaakt moet worden tussen klimaat en weer, hoewel hij beaamt dat de neerslaghoeveelheden de laatste jaren voortdurend zijn gedaald. Lorite spreekt dan ook liever van een wereldwijde verandering in plaats van klimaatverandering. Deze wordt gekenmerkt door een lagere beschikbaarheid van water maar ook andere factoren spelen een rol, zoals de hogere energiekosten voor irrigatie en de Common Agricultural Policy (CAP) met betrekking tot prijzen en subsidies. 

Waterstress onderzoek
Al jarenlang werkt men via het Life+Climagri-project aan het evalueren van de impact van waterstress en temperatuurstijgingen op gewassen tijdens de bloei en ontwikkeling. Hoe hoger de temperatuur, hoe eerder de rijping plaatsvindt, luidt de conclusie. 

Voor gewassen die op grote schaal geteeld worden, zoals mais, is de plantperiode ongeveer een maand vervroegd. Hiermee wordt thermische stress voorkomen gedurende de bloei en is er minder water nodig. "Aangezien de winters zachter verlopen, is er een kleinere kans op vorst. De oogst vindt plaats voor juli en augustus en dit levert een forse waterbesparing op," aldus Lorite. 

Het seizoen van houtige gewassen, met een bloeiperiode in mei en juni, begint ook steeds eerder vanwege de introductie van vroegere rassen. Voor olijfbomen ligt het probleem veel gecompliceerder omdat deze bomen kou nodig hebben om te kunnen bloeien. Momenteel werkt Ifapa met ruim 600 rassen van de World Germplasm Bank. 

Temperaturen
In sommige delen van de Guadalquivir Vallei, waar volgens de voorspellingen de temperatuur de komende jaren nog verder zal stijgen, wordt gezocht naar alternatieven om olijfbomen door citrusbomen te vervangen, die minder koude uren behoeven. 

In Castila-La Mancha en Andalusië zijn hectare granen vervangen door amandelen en pistachenoten. Er zijn ook andere initiatieven zoals dat van Nufri dat zijn productie van steenfruitbomen heeft uitgebreid in Soria, waarmee het zowel nieuwe teeltgebieden exploiteert als de gunstige klimatologische omstandigheden benut, in dit geval dankzij de hoogteligging. 

Veranderingen in de teeltprocessen leiden in sommige gevallen ook tot overlappingen in de seizoenen van bepaalde gewassen, wat weer kan resulteren in overaanbod en prijsdalingen. "In dit soort situaties zijn we genoodzaakt producten uit de markt te nemen," vertelt Miguel Padilla, directeur van COAG-Murcia. Hij geeft toe dat veranderingen een verstorende werking op de markt kunnen hebben. 

Padilla, die zelf uit een tuinbouwfamilie komt, vertelt dat wat er 25 jaar geleden werd geteeld totaal anders is dan wat men tegenwoordig produceert. "We teelden katoen, granen, alfalfa en paprika. Vandaag de dag telen we artisjokken, broccoli, sla en steenfruit."

De teler beaamt dat er droge periodes zijn. "Vroeger kwamen deze zo eens in de acht jaar voor maar nu is dit iedere twee jaar het geval. Ik weet niet of het aan de klimaatverandering toegeschreven kan worden of dat het klimaat gewoon ontregeld is. In een tijdsbestek van één week hadden we zowel schade door overstromingen, hagel en vorst als door droogte," aldus Padilla.