Ondanks dat de uienprijs laag was, stegen de voedselprijzen wereldwijd sinds medio vorig jaar al met 30 procent tot eind februari. De hoge energieprijzen maakten teelten duur en ook transport en verwerking hadden te maken met kostenstijgingen, zo blijkt uit een artikel uit maandblad Primeur. Een ruim aanbod van fossiele brandstoffen in combinatie met politieke stabiliteit blijken nog steeds zeer belangrijke factoren in de wereldeconomie.
Echter, sinds de brute inval van Rusland in Oekraïne durft niemand meer te voorspellen waar deze achtbaan eindigt. De tarweprijzen tegen zo’n 50 procent in enkele weken tijd. De sancties die Rusland worden opgelegd lijken als een boemerang wrang terug te komen op Europa en andere werelddelen die geen eigen energiebronnen, grondstoffen bezitten. De Verenigde Staten lijken van de energieprijzen nog het minste last te hebben en profiteren van de export van vloeibaar gas en olie naar andere werelddelen met nijpende tekorten.
Rusland blijkt zo ongeveer de belangrijkste leverancier voor meststoffen met een mondiaal marktaandeel van respectievelijk 15 en 45 procent voor de stikstofhoudende meststoffen ureum en ammoniumnitraten zoals KAS. Ook voor fosfaat en kali blijkt Rusland met 15 en 20 procent een aanzienlijk wereldmarktaandeel in handen te hebben. En het Russisch gezinde Wit-Rusland heeft ook nog eens zo’n 20 procent van de kalimarkt in handen, dus samen goed voor 40 procent van de wereldmarkt van deze onmisbare nutriënten. Ook op de tarwemarkt speelt het land een machtige rol met een kleine 20 procent aandeel in de wereldexport, naast Oekraïne dat 10 procent in handen heeft en zich niet kan verzekeren van een oogst in deze oorlog. Samen staan deze graanschuren van de wereld enorm onder druk. Om nog niet te spreken van de Europese gasmarkt die voor 40 procent van haar volume afhankelijk is van Russisch gas. Hoe begrijpelijk de sancties ook zijn, uiteindelijk is van belang wie er werkelijk door geraakt wordt.
De vraag is wat de mondiale ontwikkelingen allemaal betekenen voor de Hollandse ui. Energieprijzen zorgen voor enorm hoge transportkosten en een tekort aan ureum – wat in dezelfde meststoffenfabrieken wordt gemaakt – betekent ook een tekort aan AdBlue wat even noodzakelijk is als diesel en er onverwacht voor kan gaan zorgen dat de transportsector die dieselmotoren gebruikt abrupt stil valt. De prijzen voor eerstejaars plantuitjes zijn in ieder geval enorm gedaald vanwege de exportbeperkingen, wat er wellicht voor zorgt dat er toch meer in Nederlandse bodem geplant gaan worden dan aanvankelijk gedacht. Het zaaiuienareaal lijkt zo’n 10 procent lager uit te vallen. Dat is niet alleen vanwege de magere prijzen voor uien in de laatste seizoenen, maar meer nog vanwege de verwachte hoge graanprijzen. Graanteelt lijkt lucratief te zijn en minder risicovol in vergelijking met uien. Het aandeel rode uien lijkt wel enigszins stabiel te blijven waardoor het mogelijk zo’n 20 procent van het totale zaaiuienareaal omvat. De areaalcijfers van het CBS zullen in juni duidelijkheid bieden, want vanaf dan wordt voor het eerst onderscheid gemaakt tussen gele en rode zaai- en plantuien.
Terug naar de oogst die nog achter de planken ligt. De afzet bleef lang in de benen, maar is de laatste weken heel mager. Weliswaar blijft Afrika meer afnemen dan verwacht en loopt de export overall nog iets voor op het vorige record seizoen, toch overheersen de zorgen. Naast kwaliteit spelen transportproblemen en valutarisico’s een rol waardoor de afzet lastig blijft. De telers zijn lang vasthoudend geweest en hebben steeds rond de kostprijs verkocht. In de baal blijkt het moeilijk om voldoende marge te maken, waardoor de verwerkers en exporteurs het lastig hebben. Inmiddels gaan de plantuien volop de grond in en is de landbouw en het belang van een efficiënte voedselketen wel weer terug op de politieke agenda. Hoe kwetsbaar kan een economie zijn en vooral de vraag: hoe afhankelijk wil je zijn van anderen? Met de beschikbaarheid van uien voor Nederland zit het ongetwijfeld goed, de vraag is welke afzetmogelijkheden zich de komende tijd zullen voordoen en hoe die ook daadwerkelijk bediend kunnen worden in deze complexe, instabiele wereldmarkt.