De Europese Unie produceert elk jaar meer dan 2,5 miljard ton afval. Die enorme afvalproductie en de afhankelijkheid van eindige grondstoffen doen de vraag naar circulaire economie stijgen. De denkoefening over circulariteit is dan ook al langer aan de gang: hoe kan de maatschappij niet alleen meer hernieuwbare grondstoffen maar ook de reststromen zoveel mogelijk benutten? Volgens onderzoekscentrum Inagro is een belangrijke rol weggelegd voor de landbouw. Met het oog op intensere samenwerking in circulaire economie richt Inagro het Living Lab Circulair op. In de glastuinbouw loopt momenteel al een project om reststromen als tomatenloof te voeren aan insecten, een veelbelovende bron van eiwitten voor de voedings- en voederindustrie.
Landbouw heeft van oudsher een belangrijke rol in circulariteit. Zo sloten landbouwers nutriëntenkringlopen door mest op het veld toe te dienen en werden oogst- en voedselresten zoveel mogelijk benut als voedsel én voeder of gecomposteerd. De landbouw voorzag ook hernieuwbare materialen voor andere sectoren, zoals vlas als grondstof voor textiel en meekrap als grondstof voor kleurstoffen en medicijnen. De toegang tot goedkope niet-hernieuwbare grondstoffen zorgden er mede voor dat bedrijven konden groeien buiten het circulaire model.
De larven van de zwarte soldatenvlieg zijn een bron van eiwit
Produceren binnen de grenzen van de planeet
Maar het hoogproductieve westerse economische model botst op zijn limieten. Grondstoffen raken uitgeput en de effecten op het milieu worden meer zichtbaar. Om de aarde niet uit te putten, dringt duurzamere productie en consumptie zich op. Circulaire economie maakt het mogelijk om materialen en voedsel te produceren binnen de grenzen van de planeet. In circulaire economie ziet Inagro een belangrijk rol weggelegd voor de landbouwsector. Het onderzoekscentrum identificeert daarbij vier belangrijke stromen waarop gewerkt kan worden, met name water, nutriënten, biomassa en energie.
“Door innovaties te introduceren, kunnen we kringlopen sluiten. En dat hoeft niet noodzakelijk op het landbouwbedrijf zelf te zijn”, klinkt het bij Inagro. Het West-Vlaamse onderzoekscentrum werkt al enkele jaren aan circulaire innovaties gelinkt aan landbouw. Denk aan het hergebruik van water uit de groente- en aardappelindustrie als irrigatiebron voor gewassen of de herwaardering van digestaat tot RENURE. En dankzij de unieke locatie van Agrotopia kan Inagro op zoek gaan naar een verwevenheid in de functies van landbouw, industrie en stad. Denk aan hergebruik van stedelijke restwarmte of CO2.
Samenwerking noodzakelijk
Het is duidelijk: in de realisatie van een circulaire economie dringen samenwerking en cocreatie zich op. “We geloven dat we circulariteit kunnen bereiken met innovaties die kringlopen in en tussen bedrijven kunnen sluiten”, stelt Mia Demeulemeester, afgevaardigd bestuurder van Inagro. Samenwerking tussen landbouwers, industrie, beleidsmakers en onderzoekscentra is daarbij noodzakelijk. Om die samenwerking te faciliteren, breidt Inagro zijn onderzoeksactiviteiten in circulariteit uit met het Living Lab Circulair.
“Onze sterkere inzet op duurzame circulaire (landbouw)systemen is een uitnodiging tot samenwerking. Cocreatie laat innovaties sneller en vooral succesvoller van het labo doorsijpelen naar de praktijk”, verduidelijkt Mia Demeulemeester. ”Het zit in ons DNA om tijdens ons onderzoek in nauwe interactie te gaan met de stakeholders en eindgebruikers. Inzetten op een Living Lab voelt dan ook heel logisch aan.” Dertien organisaties stemden alvast in met een actieve deelname aan de stuurgroep van het Living Lab Circulair om de cocreatie in circulariteit te bevorderen.
(Piloot)infrastructuur maakt ideeën meteen concreet
Living Lab Circulair wil landbouw, voedingsindustrie, maatschappij, chemie en maakindustrie met elkaar verbinden. Dankzij het praktijkgerichte onderzoek heeft Inagro al heel wat piloot-infrastructuur uitgebouwd die dienst kan doen om concepten van circulaire economie uit te testen en te demonstreren. “Zo verwerkt een vergistingsinstallatie voedsel-, oogst- en mestoverschotten tot biogas dat in allerlei sectoren inzetbaar is als warmte- of elektriciteitsbron of microbieel eiwit”, verduidelijkt Reindert Devlamynck, onderzoeker energie en circulaire economie in Inagro.
In glastuinbouw loopt dan weer een project om reststromen als tomatenloof te voederen aan insecten, een veelbelovende bron van eiwitten voor de voedings- en voederindustrie. Eendenkroos, dat restwater uit de landbouw kan zuiveren, vervult dezelfde rol. Ook onderzocht Inagro in eerdere projecten het potentieel om papier te produceren op basis van spruitkoolstokken en tomatenloof in te zetten als grondstof in de productie van vezelmatten of zelfs biostimulanten en -pesticiden. “In die productiecycli zijn opslag en logistiek vaak de grootste uitdagingen”, klinkt het.
Uitnodiging tot samenwerking
De stuurgroep, de pilootinstallaties en cocreatie vormen samen het Living Lab Circulair. Het heeft tot doel de rol van landbouw in het sluiten van kringlopen verder te onderzoeken, uit te bouwen en te demonstreren. Bedrijven, kennisinstellingen en overheden met interesse om mee te werken, kunnen contact opnemen met Reindert Devlamynck via reindert.devlamynck@inagro.be.
Foto: © Inagro