“Die impact is enorm groot,” zegt Uireka voorzitter Gijsbrecht Gunter over grondgebonden ziekten, zoals bijvoorbeeld fusarium, die de uienteelt bedreigen in veel van de traditionele teeltgebieden. “Op macroniveau in Nederland kan dat leiden tot minder uien, maar in bepaalde gebieden kan het percentage uitval veel hoger liggen en voor de individuele teler kan het betekenen dat de oogst kan worden ondergeploegd.” Naast de toenemende teeltkosten en veranderende weersomstandigheden noemt Gijsbrecht in het Vakblad Primeur de grondgebonden ziekten als reden dat de telersrisico’s toenemen.
Desondanks stelt hij voorlopig vast dat het uienareaal, hoewel het afgelopen teeltseizoen 10 procent kleiner, structureel nog groeit, maar tegen de grenzen aanloopt. “Op de kleigrond, wat zich het beste leent voor uienteelt, is er geen ruimte meer voor uitbreiding. Je ziet ook dat daar de problemen toenemen.” Het is de reden dat de teelt uitwijkt naar de traditioneel wat minder geschikte zandgronden. “Door nieuwe rassen en verbeterde teelttechnieken liggen er op de zandgronden nog kansen en verwacht ik dat het areaal nog verder wordt uitgebreid. Bovendien zien we de export vooral in de eerste helft van het seizoen groeit, wat goed aansluit bij uienteelt voor de korte bewaring.” Het neemt niet weg dat de Uireka-voorzitter ziet dat er uitdagingen zijn in de uienteelt waardoor de volumegroei in Nederland afvlakt in de vorm van een S-curve.
Toename re-export
Gijsbrecht observeert dat de Nederlandse uienhandel steeds vaker uitwijkt naar het buitenland en uien betrekt uit Noord-Frankrijk of Duitsland. “Dat zijn ook hele goede kwaliteit uien die via de logistieke draaischijf in Nederland worden gere-exporteerd.” Hij merkt dat het aandeel buitenlandse uien in de Nederlandse handel toeneemt en stelt ook vast dat de vraag naar uien in West-Afrika blijft groeien. “Er is groeipotentie genoeg. Maar het gaat altijd schoksgewijs. Gezien de huidige prijzen en beschikbaarheid zou het me niet verbazen als het areaal volgend jaar weer 10 procent groter is.”
Structureel onderzoek noodzakelijk
Gijsbrecht geeft aan dat, hoewel hij dus zeker kansen ziet voor de Nederlandse uienteelt en –handel, de toenemende teeltrisico’s structureel onderzoek op lange termijn noodzakelijk maken, zodat aan alle ketenpartners aanknopingspunten geboden kunnen worden om die risico’s te verminderen. “Dit onafhankelijk onderzoek wordt al zes jaar uitgevoerd door Uireka, een kennisproject waarin de gehele uienketen participeert en daarin echt uniek is.” De organisatie is druk doende om het project met nog eens drie jaar te verlengen en de voorzitter benadrukt het belang van het continueren van het ketenbrede uienonderzoek richting de toekomst. Momenteel richt het onderzoek zich onder meer op de gevolgen van klimaatverandering op de uienteelt, die Chris de Visser, werkzaam bij WUR en Uireka projectmanager, één van de grootste risico’s noemt.
“Dat heeft onder meer te maken met te veel en vooral ook met te weinig water.” Het is de reden dat Uireka onderzoek doet naar het afstemmen van watersystemen op de veranderende weersomstandigheden door bijvoorbeeld het inzetten van druppelirrigatie in de uienteelt. “In flinke delen van het land is dat misschien wel de toekomst. Daarmee kunnen we door heel efficiënt water te geven op de plekken waar dat nodig is, water besparen ten opzichte van beregening.”
Tools voor de telers
Ook voortvloeiend uit de klimaatverandering is de toename van bodemschimmel fusarium. “We hebben de schimmel moleculair kunnen detecteren in grond en gewas. Daardoor kunnen we nu onderzoeken of andere gewassen de schimmel vermeerderen of juist vertragen, of er groenbemesters zijn die een rol spelen en hoelang de gewasrotatie moet duren bij uienteelt. Met het antwoord op deze vragen proberen we daar de risico’s te verkleinen door de telers tools te geven om als de ziekte zich voordoet, het goed onder controle te houden.”
Een ander thema dat voor telers een belangrijke uitdaging vormt, is gewasbescherming, merkt Chris op. “Het aantal toegelaten middelen wordt steeds kleiner. We hebben in kaart gebracht van welke middelen in de komende jaren de toelating vervalt en wat dat betekent voor de uienteelt. Daaruit kwam naar voren dat het beheer van de insecten de grootste uitdaging gaat vormen.” Het is de reden dat Uireka momenteel onderzoek verricht naar laagrisico en groene gewasbeschermingsmiddelen en naar monitoring om vroeg en heel gericht in te kunnen grijpen. “We zien dat een goed groeiende ui minder last heeft van insecten dan een traag groeiende ui. Daarom kijken we naar hoe we de ui zo goed mogelijk kunnen laten groeien.”
Kortom, het onderzoek levert veel informatie op, maar soms blijkt de kennis over de toepasbaarheid daarvan nog een struikelblok, geeft Gijsbrecht aan. Het is de reden dat er nu de Uireka Academy is. “Via erfbetreders en teeltbegeleiders willen we de kennis uit ons onderzoek verder verspreiden in de keten.” Het is ook de reden dat de Uireka-voorzitter het belang van het onderzoek voor de gehele keten onderstreept. “Per partij wordt er naar verhouding niet zo heel veel geïnvesteerd, maar door de publiekprivate samenwerking die er is, kun je met een klein visje een heel grote vangen.”
De hele uienspecial in Primeur lezen? Neem een abonnement op Primeur en wij sturen je de uienspecial toe.