De misoogst van 2018, een teken aan de wand voor de Hollandse ui? Zo luidde de presentatie die voorzitter Gijsbrecht Gunter van de Holland Onion Association vanmorgen hield op de landelijke uiendag in Dronten. De vraag stellen is hem beantwoorden. "Ik denk van wel! De weersextremen en records van de laatste eeuw zitten veelal in het laatste decennium."
"Als handel kunnen we momenteel bepaalde markten niet bedienen. De uien zijn te duur, hebben de verkeerde maat of zijn er gewoonweg niet meer. De vraag is of andere exporterende landen die klanten gaan bedienen en of dat structureel wordt. Een aantal sorteerbedrijven heeft de achterliggende weken arbeidstijdverkorting aangevraagd bij het UWV omdat er simpelweg geen werk is en de bedrijven dermate specialistisch zijn dat er geen alternatieven zijn. Een unicum, dat wellicht in de toekomst vaker voor gaat komen..? De rekening van de klimaatverandering wordt zo wel heel concreet", vertelde Gijsbrecht.
"Droogte, maar ook warmte is funest voor fysiologie van de ui. Droogte misschien nog wel relatief beperkt door dikke waslaag die beschermt tegen verdamping.De ui heeft geen sterk ontwikkeld en diep wortelend wortelgestel. Gemiddeld maar zo’n 18 cm waardoor diepliggend water niet kan worden aangesproken. De ui heeft regelmatig een mild buitje nodig. Per mm dat het gewas niet kan verdampen resulteert dat in 200kg opbrengstverlies, aldus Vlaams onderzoek. Als het tekort oploopt tot 300 mm, praat je theoretisch over 60 ton verlies, wanneer dit niet wordt gecompenseerd door beregening. Dat is de complete oogst. De praktijk heeft aangetoond dat deze benadering weleens waar kan zijn. In droge gebieden werd meer dan 1.000 hectare ondergeploegd omdat er simpelweg niets te rooien viel", hield Gunter de aanwezige uientelers voor.
"De vraag is wel of beregenen de juiste vorm van irrigatie is. Het water valt in korte tijd met grote plenzen in een droog en gestrest gewas. Kleur en bacterierot zijn risico’s die dan op de loer liggen. Extreme warmte heeft invloed op de fysiologie van de ui en stimuleert het verouderingsproces. Het is vergelijkbaar met zoutstress en kan veel afdoen van de kwaliteit van het product. Echter, er speelt meer. De aanhoudende droogte zorgde ervoor dat het toepassen van gewasbeschermingsmiddelen en MH heel moeilijk was. Terwijl het effect van deze klimatologische veranderingen bepaalde ziekten en plagen juist stimuleert en ingrijpen nodig is. Insectendruk zoals trips was extreem hoog, zeker in warme droogteperioden en het pakket beschikbare bestrijdingsmiddelen wordt juist al beperkter."
"Omgekeerd zien we soms ook hevige neerslag. Sommigen zijn het wellicht vergeten maar net voor de lange droogteperiode zijn er extreme hoosbuien geweest. Het dichtslaan van de bodem was het gevolg, al dan niet i.c.m. hoge temperaturen. Deze omstandigheden leiden tot stress op de wortels waardoor de planten meer vatbaar voor bodemziekten worden. Bodemschimmels hebben zo vrij spel om het wortelgestel te infecteren en de groei te remmen of een plant volledig te verkommeren. Veredeling op een sterk wortelgestel en een effectieve waterhuishouding in de plant zijn dus strategisch belangrijke stappen die zaadbedrijven nemen."
Maatregelen
Een vrij makkelijke maatregel is de spreiding van teeltgebieden. Weliswaar leidt dat vaak tot hogere transportkosten, maar het spreidt wel het risico. Wie nu vooral uien in het zuidwesten had, stond met lege handen. Een ander punt is het wapenen van de bodem tegen droogtegevoeligheid. Een goed organisch stofgehalte, het benutten van de bufferende werking van zeeklei, maar ook het effect van micorhizza op effectiviteit wateropname, bodemziekten en kaligehalte", hield Gijsbrecht de aanwezigen voor.
Ik wil niet in de mineur eindigen, maar denken in kansen. Daarmee is Nederland groot geworden. Het vereist technologische innovatie en cross-sectoraal denken. De belangen van een ander te omarmen om zelf ook verder te komen. We kunnen het niet alleen…"