Dit jaar viert plantuienbedrijf Broer haar 75-jarig bestaan. In 2004 verkocht Frans Broer zijn plantuienbedrijf aan Bejo/De Groot en Slot, waarna het een andere weg insloeg in de plantuienveredeling door fors in te zetten op genetica. "Traditiegetrouw waren onze rassen gebaseerd op de oude rassen. Door de opkomst van de Europese conveniencemarkt gingen steeds meer schillers gebruikmaken van plantuien. Hierdoor hebben we fors ingezet op rassen met een hoger drogestofgehalte om het geschilde product beter te kunnen bewaren," vertelt algemeen directeur Siem Beers in de uienspecial van Primeur die deze week is verschenen.
Hij zag de uiensector in de loop der jaren fors ontwikkelen. "Ik weet nog goed dat er in 1984 zo'n 13.000 hectare aan uien in Nederland stond; tegenwoordig is het areaal rond de 34.000 hectare, waarvan de plantuien zo'n 20% uitmaken. Wij zijn steeds meer toegegroeid naar een uienschema om jaarrond de rassen te kunnen leveren, die geschikt zijn voor alle daglengtes en klimaten in de kleuren geel, rood, wit en roze. Naast de vroegheid en bewaarbaarheid hebben we ons in de veredeling de laatste jaren steeds meer toegespitst op rassen met een sterk wortelgestel. Met name in Zuidwest-Nederland, waar beregening minder of zelfs niet mogelijk is, kunnen ze veel beter uit de voeten met rassen met een goed wortelgestel."
Meeldauwresistentie
"Inmiddels zijn de eerste plantuienrassen met een sterker wortelgestel uit de koker gerold, namelijk Carballo en Tarmo. Deze rassen hebben een zwaarder wortelgestel en daarmee hogere opbrengstmogelijkheden. Het mooie is dat we als Broer dankzij onze samenwerking met Bejo en De Groot en Slot een directe lijn hebben met de veredeling. Zo kunnen we werken aan een assortiment dat aansluit op de wensen van teler, verwerker en consument. Zo hebben we als eerste veredelingsbedrijf met onze rassen Boga en Redlander meeldauwresistente rassen op de markt gebracht. In de toekomst wordt het gebruik van chemische middelen steeds lastiger. We verwachten binnen nu en vijf jaar een compleet pakket resistente rassen aan te kunnen bieden van vroeg tot laat en in rood, geel en wit. Ook bieden we biologische rassen en met name in de ons omringende landen neemt de vraag naar bio-plantuien een vaart."
"Maar ook in totaliteit zien we de plantuienmarkt toenemen," vervolgt zijn collega sales manager Ron Spaans. "Dat wordt enerzijds gestimuleerd door de toenemende vraag vanuit de conveniencemarkt, maar ook zien we dat met plantuien een betere onkruidbestrijding mogelijk is dan met zaaiuien. Met het wegvallen van herbiciden wordt daarmee de plantuienteelt alleen maar interessanter. In de zaaiuienteelt wordt het steeds lastiger om de opbrengsten te halen en hierdoor neemt de vraag naar plantuien toe. Die hebben toch een vlottere start. Dat zien we in Zuidwest-Nederland, maar ook in droge teeltgebieden in Centraal-Europa."
"Daarnaast zien we zowel in Nederland, maar ook in heel Europa de vraag naar overwinteringsuien toenemen. Dat zien we onder meer bij ons ras Troy. Hoewel deze in het najaar wordt geplant, is het eigenlijk een voorjaarsplantui. In dit areaal zit zeker nog rek," vervolgt Ron. "Met onze import vanuit het zuidelijk halfrond werken we er hard aan om vroegere rassen te vinden, zodat Nederlandse telers nog voor de oogst van Troy al voor half juni in de vroege uien zitten."
Voor wat betreft de verschillende kleuren is met name de gele en rode plantui een groot artikel in de conveniencemarkt. "Verder zien we vanuit Oost-Europa een grote vraag naar witte uien. Zo gebruiken ze daar de nodige witte uien met een hoog drogestofgehalte voor de verwerking in uienpoeder," aldus Ron.
Vraag groter dan aanbod
Vorig jaar zorgde het abnormale uienseizoen voor een schreeuwend tekort aan vroege plantuien. Dat heeft zich ook doorvertaald naar het nieuwe seizoen. "De vraag naar plantuien is groter dan normaal. Helaas kunnen wij, als gevolg van het lastige groeiseizoen, niet aan de volledige vraag voldoen. En aangezien wij bij de grotere spelers behoren, zullen er naar mijn verwachting niet meer tweedejaars plantuien komen. We hadden graag een paar duizend ton erbij gehad, maar ze zijn er dit jaar niet," constateert Siem nuchter. "Tegelijkertijd kan de situatie volgend jaar zomaar heel anders zijn. Maar als Nederlandse uiensector blijven we gatenvullers voor de rest van de wereld. Met ons relatief kleine areaal kunnen we snel inspelen op tekorten elders in de wereld. En als er ergens vraag ontstaat, stelt een kleine stijging van ons areaal niet zoveel voor."
"De grootste plantuienlanden zijn nog altijd Frankrijk, Nederland, Oostenrijk, Polen en Duitsland. In gebieden als Scandinavië en Oost-Europa, maar ook voor onze overwinteringsuien, zien we nog veel groeipotentie," vertelt Siem. "Sinds twee jaar hebben we ook een nieuwe productielocatie voor plantuien in Spanje. De markt voor de zogeheten bunching uien is daar erg groot en het is voor ons ook een erg interessante markt voor zoete uien en primeuruien. Hierdoor kunnen we in Spanje hele vroege uien telen voor de export. Dat loopt als een trein."
Vraag vanuit Oekraïne booming
Ondanks de oorlog in Oekraïne is ook die markt voor Broer nog altijd booming. "Dat klinkt vreemd, maar is ook wel weer verklaarbaar. In crisissituaties is voedsel het belangrijkste artikel. Ook als dit niet in supermarkten te verkrijgen is, dan zorgen mensen voor eigen productie op elk akkertje wat ze kunnen vinden. We zien dat deze semiprofessionele markt voor telers met bijvoorbeeld 1 hectare grond zich massaal op de plantuien richten."
"Sinds december is de Russische markt voor plantmateriaal gesloten. Dat heeft voor de export van de Nederlandse plantuien, maar ook het zaai- en pootgoed grote impact. Maar dat is een politiek issue, dus daar hebben we als plantuienbedrijf geen invloed op, al hebben we er wel veel last van," stelt Siem.
"De laatste jaren zijn er de nodige spelers afgevallen in de plantuien. Nu heb je met dure marktsituaties altijd wel belangstelling van speculanten die op de pof plantuien aan gaan planten. Daar is iedereen natuurlijk vrij in, maar als je de kanalen niet hebt, kan de afzet zomaar veel uitdagender worden. Wij focussen ons minder op de vrije markt, maar richten ons dankzij onze inzet op genetica op rassen met de juiste resistenties en bewaarbaarheid. Daar plukken we nu de vruchten van. Zo zien we de vraag naar hybrides de laatste twee, drie jaar enorm toenemen. Het op de gok zaaien raakt naar de achtergrond en de telers denken steeds meer na wat de eindklant nodig heeft."
Beschikbaarheid grond bedreiging
Op de vraag naar de grootste bedreigingen, noemt Siem naast de klimatologische veranderingen de beschikbaarheid van goede landbouwgrond in Nederland. "Het lijkt in die zin wel of Nederland steeds kleiner wordt. En we zetten het land graag vol met huizen en zonnepanelen, maar de landbouwgrond komt in het geding. Dat zijn zaken die ons wel zorgen baren voor de toekomst. Misschien niet voor de korte, maar wel voor de langere termijn. Het zou zomaar kunnen zijn dat we over tien jaar om die reden de productie naar het buitenland moeten verhuizen."
De laatste jaren investeerde het plantuienbedrijf fors in automatisering. "De West-Europese markt is enorm gegroeid. Hierdoor moeten we in korte tijd veel product klaarmaken. Maar omdat die piek maar een paar weken per jaar duurt, willen we zo min mogelijk investeren in mankracht. Om die reden hebben we op onze productielocatie in Creil met VHM Machinery fors geïnvesteerd in een volautomatisch kistensysteem, waarmee we drie sorteerlijnen kunnen runnen met twee personen, waarmee we een sorteercapaciteit hebben van 50 ton per uur," vertelt Ron.
"Ook met de optische leesmachine van Tomra besparen we flinke mankracht uit. De laatste ontwikkeling is een nieuwe vorm van biologische ontsmetting, die we de komende jaren op bredere schaal gaan introduceren. Op dit moment doen we hiervoor proeven op een grotere schaal bij Nederlandse telers met groeiverbeteraars op hun uien. Vanaf komende herfst hopen we dit commercieel in de markt te gaan zetten, al met al een kroon op ons 75-jarig bestaan," besluit Siem.
Wil je alle Primeur-artikelen lezen? Neem dan voor acht tientjes een jaarabonnement op Primeur en wij sturen je elke maand een vakblad, inclusief dit uiennummer, toe!
Voor meer informatie: s.beers@broerbv.nl