Deze week hebben het VK en de EU aangekondigd dat zij mogelijk een gezamenlijke sanitaire en fytosanitaire (SPS) zone zullen instellen. Dit zou de grenscontroles op agrovoedingsmiddelen die tussen beide partijen worden verhandeld, effectief overbodig maken. Als deze regeling volledig wordt doorgevoerd, zou het VK zich dynamisch moeten aanpassen aan de huidige SPS-normen en andere EU-voorschriften. Dit zou de afschaffing van exportgezondheidscertificaten, fytosanitaire certificaten en inspectiecertificaten voor biologische producten betekenen. Tevens zouden routinecontroles aan de grens op agrovoedingsproducten worden stopgezet. Ook de controles op bepaalde importen uit de EU van planten voor opplant en aardappelen zouden verdwijnen. Verder zou het vervoer van goederen tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland vergemakkelijkt worden door het schrappen van SPS- en andere voorschriften.
Zorgen van Nigel Jenney, CEO Fresh Produce Consortium
© Nigel JenneyNigel Jenney, CEO van het Fresh Produce Consortium (FPC), uit zijn enthousiasme over de vooruitgang in de langverwachte heronderhandelingen met de EU. Toch waarschuwt hij dat het ontbreken van details kan leiden tot een nieuwe, vermijdbare regelgevingscrisis voor bedrijven in de AGF-sector. Het FPC heeft altijd het belang van de sector benadrukt en heeft de regering praktische, op feiten gebaseerde oplossingen voorgesteld die de voedselveiligheid zouden verbeteren zonder schade toe te brengen aan bedrijven. Jenney uit echter zijn bezorgdheid over het gebrek aan duidelijkheid en de onduidelijke timing, en waarschuwt dat de stap vooruit voor de EU-handel mogelijk twee stappen achteruit betekent voor de voedselzekerheid in het VK en de wereldwijde bevoorrading.
Jenney benadrukt dat deze situatie voorkomen had kunnen worden als de oorspronkelijke FPC-oplossingen voor de grens tussen het VK en de EU waren aangenomen in plaats van de ineffectieve en onbetaalbare oplossingen van de vorige regering. Hij wijst erop dat er nog steeds geen tijdschema is voor de uitvoering van de SPS-overeenkomst, waardoor de huidige EU/VK-controles blijven gelden. Bovendien zal de BTOM-faciliteit op 1 juli aflopen, wat betekent dat specifieke importen van groenten en fruit uit de EU opnieuw aan grenscontroles in het VK zullen worden onderworpen.
Dynamische aanpassing en de gevolgen voor AGF-importen
Dynamische aanpassing houdt in dat de EU-regels ook van toepassing zullen zijn op de import van AGF uit de hele wereld naar het VK, wat kan leiden tot strengere grenscontroles en hogere kosten voor deze goederen. Zo zou citrus uit Zuid-Afrika bijvoorbeeld voor 100% gecontroleerd worden, terwijl dit momenteel niet het geval is. Citrus uit de VS zou voor 75% gecontroleerd worden, terwijl die uit Egypte aan 50% controles zou worden onderworpen. Ook andere producten, zoals avocado's, ananas en mango's, zullen strengere controles ondergaan. Het VK importeert 50% van zijn AGF-producten uit de EU, terwijl de andere 50% wereldwijd wordt ingekocht.
Het FPC roept de regering van het VK op om dringend een duidelijk tijdschema voor de nieuwe SPS-overeenkomst te presenteren, inclusief de datum waarop deze van kracht zal worden. Daarnaast wordt een verlenging van de uiterste datum voor de tenuitvoerlegging van de BTOM voor groenten en fruit uit de EU tot 1 juli 2025 voorgesteld, totdat de overeenkomst in werking treedt. Als dit niet mogelijk is, wordt ervoor gepleit dat de controleposten in de sector 24 uur per dag, 7 dagen per week bemand blijven met officiële inspecteurs en dat de status van erkende marktdeelnemers tegelijkertijd wordt ingevoerd.
Gevolgen voor de infrastructuur en kosten van grenscontroleposten
© MikeParrMike Parr, CEO van PLM Seafrigo voor het VK en Ierland, noemt de aankondiging van de EU de grootste ommezwaai tot nu toe. Hij wijst erop dat bedrijven in de keten, die de afgelopen jaren aanzienlijke tijd en middelen hebben geïnvesteerd om passende protocollen in het nieuwe Brexit-handelslandschap op te zetten, nu geconfronteerd worden met onzekerheid. Bedrijven zoals PML Seafrigo hebben geïnvesteerd in een transport- en logistiek centrum met de status van een door HMRC/Defra goedgekeurde grenscontrolepost op afstand, zodat zendingen sneller uit de haven van Dover kunnen worden vervoerd. Ondanks eerdere gesprekken over de langverwachte grenscontroles, die op 1 juli van start zouden gaan, lijkt het nu onduidelijk wat de toekomst van deze controles zal zijn.
Richard Ballantyne, Chief Executive van de BPA, benadrukt dat de aangekondigde regeling betekent dat veel van de nieuwe grenscontroleposten, waarvoor meer dan 120 miljoen pond aan de sector is besteed, waarschijnlijk overbodig zullen worden. Hij roept de regering op om de kosten van deze mislukte projecten volledig op zich te nemen en deze episode achter zich te laten.
De gemeenteraad van Portsmouth, die 6 miljoen pond uit eigen middelen heeft geïnvesteerd in een gespecialiseerde inspectiefaciliteit na de Brexit, vraagt eveneens om snelle duidelijkheid over de toekomst van de grenscontroleposten. Steve Pitt, voorzitter van de gemeenteraad van Portsmouth, benadrukt dat deze gespecialiseerde faciliteit 23 miljoen pond heeft gekost, maar dat de toekomst ervan nu onzeker is.