Tholen - Volkert Engelsman is een bekende Nederlandse ondernemer en pionier in de biologische landbouwsector. In 1990 richtte hij het bedrijf Eosta op en stond aan de wieg van Soil & More, Vitalis Biologische Zaden en het merk Nature & More. Engelsman staat bekend als pleitbezorger van biologische landbouw, duurzaamheid, transparantie, eerlijke handel en True Cost Accounting. Een 'thought leader' die de controverse niet schuwt. In 2017 bereikte hij de eerste plaats in de Duurzame 100 van dagblad Trouw. In 2018 won hij met Eosta de Koning Willem I Plaquette voor Duurzaam Ondernemerschap. In 2024 werd hij benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau. Een voorvechter van een duurzame samenleving, die een permanente strijd voert voor zijn idealen in een weerbarstige economische werkelijkheid.
© Volkert EngelsmanVolkert Engelsman: Ik krijg jeuk van tunnelvisie en korte termijn denken"
Opleiding en jeugd
Volkert Engelsman werd in 1957 in Winterswijk geboren als zoon van een textielbaron en een Duitse moeder. Hij groeide op in een gezin vol filosofie, debat en muziek. De laatste jaren van zijn middelbare schooltijd bracht hij door op de Vrije School, de Waldorfschule in Krefeld, Duitsland. Daarna studeerde hij Economie en Bedrijfskunde in Rotterdam en Groningen. Hij raakte geïnspireerd door de grote Duitse filosofen en ontdekte gaandeweg dat zijn wereldbeeld zich verbreedde.
"Mijn horizon groeide, en dat kwam goed uit, want ik krijg jeuk van tunnelvisie en kortetermijndenken. De ecologische en sociale crises zijn wake-upcalls voor een nieuwe economie, waarin winst pas winst is als mens en natuur ook winnen."
De Vrije School, maar ook de vele congressen die hij tijdens zijn studietijd organiseerde over ethische en maatschappelijke vraagstukken, droegen bij aan de vorming van zijn stevige idealen.
"Ik vond de zakelijke, rationele kant van het bestaan ook interessant. Sterker nog: ik vond mijn idealen weinig waard als ze in die wereld geen stand zouden houden. Dat permanente scherpen van je geest in beide werelden is de basis van alle ontwikkeling. Pas als je je idealen kunt laten sterven en opnieuw tot leven kunt brengen in de weerbarstigheid van de economie, kun je creatief worden. Dat ís ondernemerschap. Dat heilige vuur voor een nieuwe economie werd alleen maar sterker toen ik bij de Amerikaanse commoditytrading-gigant Cargill ging werken. Als er ergens een 'go-getters' mentaliteit heerst, dan is het wel daar. Daar ben ik hen nog steeds dankbaar voor."
Het werk voor Cargill leidt Engelsman naar een nieuw pad: ondernemerschap in duurzame voeding en landbouw. Hij ontmoette tijdens zijn zakenreizen boeren in Zuid-Amerika en Australië die wilden omschakelen naar biologische landbouw, omdat ze hun bodems kapot zagen gaan aan kunstmest en pesticiden, maar te horen kregen dat daar geen markt voor was. In die tijd was de biologische consumptie in Europa in opkomst, supermarkten begonnen een beetje interesse te krijgen. Dus Engelsman zag kansen en richtte in 1990 samen met een studievriend het handelsbedrijf Eosta op: Eosta – where ecology meets economy.
Burger van twee werelden
"Iedereen wil worden wie hij of zij is, maar we laten ons vaak gijzelen door óf alleen idealen óf alleen realiteitszin. Het gaat natuurlijk om beide."
Is dat niet een schizofreen gevoel?
"Integendeel, die spanning maakt juist ontwikkeling mogelijk. Als een van die werelden dominant wordt, ga je voorbij aan de omvangrijkheid en de complexiteit van het bestaan. Natuurlijk is dat niet eenvoudig, maar if the going gets tough, the tough get going. Natuurlijk lukt dat niet in je eentje. Daarvoor zijn 'coalitions of the willing' nodig. Maar dat is het vertrekpunt van iedere vorm van leiderschap. Dat gaat altijd uit van een trendsettende minderheid, nooit van een volgende meerderheid."
Dat activisme, het afzetten tegen het marginale, is bij Volkert gedurende zijn hele leven leidend geweest. Hij is nu 68 jaar en realiseert zich steeds meer dat zijn denkwijze niet in alle gevallen door iedereen wordt begrepen.
"Daar zit ik geen seconde over in. Wel is het zo dat wanneer ik geconfronteerd word met tegenwerking op grond van rammelende argumentatie, ik nog steeds de neiging heb er met gestrekt been in te gaan. Maar goed, never knock on closed doors, en waar een wil is, is een omweg."
Hoe voelt het om op je 68ste nog een vorm van rebellie in je te hebben?
"Op advies van vrienden probeer ik wat elderly statemanship te ontwikkelen, maar dat is nog niet zo eenvoudig. Aan de andere kant: de situatie vraagt om actie. Dan is het alleen maar logisch dat het soms schuurt. Zolang het maar gebeurt in dienst van een gezondere planeet en samenleving."
''Het leven bestaat uit drie kloven"
Volkert heeft door zijn enorme ervaring, kennis en visie zelfs het FAO-hoofdkwartier in Rome en het VN-hoofdkwartier in New York bereikt, om te spreken over bodemvruchtbaarheid en True Cost Accounting. In 2017 bereikte Volkert Engelsman de eerste plaats in de Duurzame 100 van Trouw. In 2018 hield hij de Duurzame Troonrede, waarin hij een pleidooi hield voor een economie met een nieuwe winstdefinitie.
Hij baseert zijn denken op drie fundamentele waarnemingen:
"Als je goed kijkt, zie je een drievoudige kloof: de ecologische, die ons scheidt van de natuur; de sociale, die ons scheidt van de ander; en de spirituele, die ons scheidt van onszelf. We denderen in een moordend tempo door de grenzen van onze planetaire draagkracht en parasiteren op de natuur, terwijl we er zelf onderdeel van zijn. We parasiteren dus eigenlijk op onszelf.
Hetzelfde geldt voor de sociale kloof die ons scheidt van de ander. We denderen namelijk in een even hoog tempo door de sociale fundamenten van vrijheid, gelijkheid en broederschap. Ons zogenaamde economische succes wordt nog te vaak behaald over de rug van anderen. De welvaartskloof groeit. Dat lossen we niet op door landbouw en voedselketens nóg afhankelijker te maken van een handjevol machtsconcentraties die technologische 'duurzaamheidsoplossingen' aanbieden.
De derde kloof is misschien wel de meest fundamentele: de spirituele kloof die ons scheidt van onszelf. De uitdagingen in de wereld vragen om nieuw denken; we gaan de problemen niet oplossen met het denken waaruit ze zijn voortgekomen. Niemand staat 's ochtends op met het idee: 'Kom, laten we nog even het klimaat om zeep helpen en wat kleuters in Azië uitbuiten,' en toch doen we dat iedere dag weer. Want 'we moeten ook winst maken.'
Het ondernemerschap van morgen vraagt om de stap van reductionistisch naar heelheidsdenken. Winst is pas winst als mens en natuur ook winnen. We zijn zo gewend om door een rietje te kijken. De Corporate Sustainability Reporting Directive is een veelbelovend framework om te communiceren over je impact op mens en natuur.
De volgers in de markt halen opgelucht adem nu die wetgeving wat is afgezwakt, maar de koplopers zien hierin juist een kans om zich te onderscheiden. Een paard van Troje, waarin belangrijke uitgangspunten voor de nieuwe economie verpakt zitten: een economie die verantwoordelijkheid neemt voor 'de ander' en 'het andere' en netjes rekent — dus inclusief maatschappelijke kosten en baten."
Vormt dit gedachtegoed ook de basis voor het bestaan van de Robin Food Coalition?
"Jazeker. Het is een coalition of the willing van mkb-duurzaamheidskoplopers in de voedingsmarkt, die hun innovatiekracht bundelen waarmee ze het verschil kunnen maken in de markt en kunnen bijdragen aan de zo hoognodige systeemtransitie."
Voor meer informatie:
Volkert Engelsman
Stichting Robin Food Coalition
Tel.: +31 (0)6 53306110
robin@robinfoodcoalition.com
www.robinfoodcoalition.com