Tholen - CRISPR-Cas: het is ingewikkeld en dat blijft het ook na de BioBorrel van gisterenavond. Niet alleen als het gaat om de materie zelf, ook de gevolgen van een mogelijke deregulering van CRISPR-Cas gewassen in de praktijk roepen heel veel vraagtekens op. Zo'n honderd belangstellenden van binnen en buiten de bio-sector lieten zich woensdagavond in Amsterdam informeren over de ins-and-outs over CRISPR-Cas en lieten (deels) een tegengeluid horen. Vooral vanuit de teelt- en veredelingskant was er logischerwijs veel belangstelling voor deze editie van de BioBorrel.
Alle stoelen waren bezet. Ook van de 'staplaatsen' aan beide kanten van de zaal werd nog dankbaar gebruik gemaakt.
Op dit moment bereidt de Europese Commissie een herziening voor van de regels voor nieuwe veredelingstechnieken, die mogelijk leidt tot een deregulering van CRISPR-Cas gewassen. Dat zou betekenen dat er voor gewassen gemodificeerd met CRISPR-Cas, geen verplichte risicoanalyse en etiketteringsplicht meer zouden zijn. Dit alles staat echter haaks op de uitgangspunten van de biologische landbouw.
Niet eenvoudig en niet goedkoop
Hoofdspreker Michel Haring (Plantenfysioloog en directeur van het Swammerdam Institute for Life Sciences, University of Amsterdam) kreeg de vraag of hij heel eenvoudig kon uitleggen wat CRISPR-Cas inhoudt. "Het is niet eenvoudig, dus dat ga ik niet doen. Het is een ingewikkelde techniek en niet eenvoudig zoals sommige mensen roepen. Het is ook niet goedkoop. Er zit altijd een GGO-stap in. Het is altijd een GGO." Hij bevestigde ook dat een CRISPR-Cas-product niet te onderscheiden is van een natuurlijke variant. "Als je een CRISPR-plant hebt, kun je hem gewoon verkopen, niemand die het door heeft. Het product is niet te onderscheiden van een natuurlijke variant. En dat is voor de onderzoekers super. En het is gepatenteerd, dus je zult er uiteindelijk ook voor moeten betalen." En juist dat aspect staat dus haaks op de biologische regels en uitgangspunten.
Michel Haring
Tussen de theorie door gaf hij hier en daar ook een duidelijke mening: "Het jammere is dat datgene wat de grote belofte is, namelijk de plantgezondheid sterker maken, niet het eerste is waar de onderzoekers met CRISPR-Cas mee bezig zijn." Het draait volgens hem om geld en hij vreest dat men als eerste gaat zoeken naar toepassingen die geld opleveren. "Aan de techniek zitten geen risico's, maar de toepassing in de echte wereld is lastig. Als wij het als goedwillende mensen voor het zeggen hadden, zou het zich anders ontwikkelen."
Publiek misleiden
Michel ging ook in op het misleiden van het publiek. "Er duiken hier en daar extreme beloftes op: als we het niet doen, gaan we allemaal dood. Of: CRISPR is zo eenvoudig, het zou een schande zijn als we het niet gebruiken. Dat zijn beloftes die wetenschappers die hier in de zaal zitten nooit zullen doen. Maar die hier en daar wel weer opduiken." Daarbij sprak hij ook het ministerie van LNV aan (twee medewerkers van dat ministerie zaten in het publiek): "Bij LNV gebruikt men argumenten die echt oneigenlijk zijn."
Hoe kijkt de burger aan tegen CRISPR-Cas?
Na de presentatie van Michel volgde nog een paneldiscussie met Michelle Habets, senior onderzoeker bij het Rathenau Instituut en houdt zich bezig met maatschappelijk vraagstukken op het gebied van opkomende biotechnologieën. Ook Edith Lammerts van Bueren, die een kader heeft ontwikkeld om veredelingstechnieken te beoordelen op passendheid bij de biologische waarden schoof in het panel aan, net als Frans Carrée, plantveredelaar bij De Bolster Biologische Zaden.
Het panel: Michel Haring, Michelle Habets, Edith Lammerts van Bueren en Frans Carrée.
Michelle Habets vertelde dat het Rathenau Instituut volgende week een rapport naar buiten brengt waarin staat hoe de burgers tegen CRISPR-Cas aankijken. "Over het algemeen zijn ze niet heel enthousiast. De consument wil liever de oorzaak van de problemen aanpakken." Zij werd in tegenstelling tot de biologische landbouwsector wel uitgenodigd voor het rondetafelgesprek op 31 januari jongstleden in de Tweede Kamer. "Voor mijn gevoel staan de meeste partijen open voor het dereguleren van CRISPR-Cas. Alleen de PvdD is tegen en GroenLinks heeft zo zijn twijfels." Michel gaf daarop aan dat de politici 'heel goed' gebrieft zijn. "Ze zijn goed bespeeld, door de schuldvraag zo diep bij de politiek neer te leggen."
Volgens Michel is het vooral de vraag wie bepaalt wat duurzaam is en wat maatschappelijk nut heeft. In meerjarige teelt zoals de appel gaat de CRISPR-techniek volgens hem wel veel brengen. "Er zijn zeker gewassen waar we met de CRISPR-techniek aan de gang moeten, anders kunnen we het pesticidengebruik niet terugdringen."
Klik hier om de fotoreportage te bekijken.
"Co-existentie een sprookje"
Daarna volgden veel reacties en vragen uit het publiek. Volkert Engelsman (Eosta) gaf ook zijn visie en concludeerde: "Ik denk dat co-existentie van gentech- en dus CRISPR-teelt en vrije teelt een sprookje is. Alleen al vanuit het aansprakelijkheidsbeginsel kan het gewoon niet."
Bert van Ruitenbeek riep op om 'uit te zoomen': "We moeten oppassen om voortdurend in een heel technische discussie te belanden. Het gaat erom dat we uitzoomen en kijken wat er daadwerkelijk gebeurt in de samenleving. Gaat het als het om klimaat gaat niet over biodiversiteit, bodemvruchtbaarheid? Veredeling speelt een rol, maar het eenzijdig inzoomen op een paar genen veranderen heeft twintig jaar niet gewerkt en gaat in de toekomst op die manier ook niet werken."
"Ik denk niet dat we het zonder CRISPR-Cas niet redden"
'Zijn we nou knettergek als we dit niet willen?', vroeg Esther Molenwijk ook nog. Guusje Bonnema van Wageningen Universiteit reageerde hier als volgt op: "Het is niet raar om het niet te willen. Ik hoop dat we alle kennis kunnen toepassen die om ons heen vergaard wordt, maar ik denk niet dat we het zonder CRISPR-Cas niet redden, ook in de conventionele landbouw."
Klik hier om de fotoreportage te bekijken.
Voor meer informatie: www.debioborrel.nl